به نقل از «ایران اکونومیست»

گفتمان سیاست خارجی کشور باید مبتنی بر ارزش‌های ژئوپلیتیکی باشد

تاریخ انتشار: ۱۱ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۷۳۲۷۲۳

یک استاد ژئوپلیتیک دانشگاه با بیان این که گفتمان سیاست خارجی ایران باید مبتنی بر ارزش ژئوپلیتیکی کشورمان باشد، گفت: مبنای سیاست خارجی عمان بر بی طرفی مثبت و سازنده در جهت کاهش تنش کشورهای عربی و غیرعربی در سطوح منطقه‌ای و جهانی است، اما باید اذعان کرد که در حال حاضر عمان بیشتر حواسش به نگاه آمریکا نسبت به مسائل ایران است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کیومرث یزدان پناه در گفت‌وگو با ایران اکونومیست در ارزیابی خود از سفر وزیر خارجه کشورمان به عمان و نقش این کشور در تحولات منطقه‌ای اظهارداشت: به نظر من عمان دیگر آن عمان گذشته نیست، هر چند تنها کشور عرب منطقه است که رابطه‌اش با ایران دلی است و دوست دارد در شرایط بغرنج کنونی کاری برای ایران کند، اما بدون تردید دست این سلطان نشین خوشنام در خلیج فارس و دریای عمان نسبت به گذشته چندان باز نیست.

وی تاکید کرد: نگرش عمان به کاربست های دیپلماسی و به کارگیری ابزار موفق در آن، نشانه درک و فهم عمیق از دیپلماسی و کاربرد آن در رسیدن به منافع مورد نظرش است که ایران طی ۶۰ سال اخیر در آن جایگاه ثابت و رو به تکاملی داشته است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه گفت: از طرفی دیگر،  مبنای سیاست خارجی عمان بر بی طرفی مثبت و سازنده در جهت کاهش تنش کشورهای عربی و غیرعربی در سطوح منطقه ای و جهانی است و همین رویکرد کشور همسایه جنوبی ما در تنگه هرمز است که عمان را نسبت به دیگر کشورهای عرب منطقه برای برخی مسائل حیاتی ترجیح می دهد.

یزدان پناه همچنین اظهار کرد: در کنار این نقش برجسته ملک و کیان سلطان قابوس، می توان مولفه های دیگری را به عنوان مبانی اساسی سیاست خارجی سازنده این کشور در این منطقه مدام بحرانی جنوب‌غرب آسیا،  ذکر کرد که آن‌را در شرایط هایی خاص ممتاز می سازد. اما باید اذعان کرد که در حال حاضر عمان بیشتر حواسش به نگاه آمریکا نسبت به مسائل ایران است.

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه درباره این که آیا عمان می تواند نقش میانجی در مساله برجام را ایفا کند، گفت: از سویی دیگر با توجه به وضعیت برجام و بی راهبردی عجیبی که در پیگیری چالش‌های بین المللی ایران در وزارت امور خارجه احساس می شود ، اساسا مشخص نیست که ما دنبال چه موضوعی برای خود هستیم تا امثال عمان آن‌را میانجی کنند. گفتمان سیاست خارجی ایران باید مبتنی بر ارزش ژئوپلیتیکی کشورمان باشد. در غیر این صورت مجهولات سیاسی ایران روز به روز بیشتر و پیچیده تر می شود.

وی خاطرنشان کرد: کشور شرایط خاصی را سپری می کند و عبور از این شرایط با جایگزینی راهبردها، سیاست ها و گفتمان های فعلی و ممانعت از فرو رفتن باتلاق هایی مثل اوکراین اتفاق می افتد نه دست به دامان عراق و عمان و قطر و... شدن.

یزدان پناه ابراز عقیده کرد: عمان مقصدی برای روز مبادا است. اما از زمانی که عمان با اسرائیل وارد گفتگو و عادی سازی روابط شد، شرایط بسیار فرق کرد و این کشور دیگر مانند گذشته برش جهانی و اثرگذاری راهبردی ندارد. مسقط دیگر نمی تواند میزبان مطمئنی برای رایزنی های فنی و سیاسی باشد و به قول ایرانی‌ها آبی از آن برای ما گرم نمی شود.

وی خاطرنشان کرد: این موضوع حیاتی یک پیام راهبردی برای ما دارد و آن این است که ایران باید بدون واسطه دنبال تغییر وضع موجود گام بردارد.

این کارشناس مسائل بین الملل همچنین بیان کرد: حتی میانجیگری عراق هم در رفع و رجوع مشکلات منطقه ای ایران در گستره خاورمیانه و شمال آفریقا چندان سازنده نیست و نخواهد بود. عراق بیشتر به دنبال خروج از انزوای ژئوپلیتیکی خود است تا بلکه با اینگونه اقدامات بتواند خود را در نظام سیاسی و حکمرانی منطقه ای احیا کند.

یزدان پناه ادامه داد: اگر به واقعیت های ذاتی یک حکمرانی موثر توجه کنیم، متوجه می شویم که سیاست خارجی ایران به دلیل عدم برخورداری از بنیه های تئوریک و استقلال اجرایی، از جایگاه و ماموریت های اثرگذار خود به طرز عجیبی فاصله گرفته است. لذا با این روشی که ما در حال حاضر در پیش گرفته ایم، نه عمان بلکه هیچ کشور دیگری برای ما معجزه نمی کند.

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه اظهار عقیده کرد: اینکه ایران امروز متوجه روابط عمیق بین آمریکا و عمان شده و گستردگی آن در سطوح مختلف را بهانه ای می‌داند تا همچنان برای میانجیگری به این‌ سلطان نشین پناه ببرد، ناشی از ارزیابی محاسباتی غلط ایران است. تجارت آزاد عمان با آمریکا و روابط نظامی نزدیکی بین دو کشور، همه در راستای استراتژی هایی طراحی شده که اجازه انبساطی به سیاست خارجی عمان درباره ایران را در حال حاضر نمی دهد.

منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: سفر امیرعبداللهیان به عمان ، سیاست خارجی

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: سفر امیرعبداللهیان به عمان سیاست خارجی سیاست خارجی حال حاضر یزدان پناه منطقه ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۷۳۲۷۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

چالش های اتحادیه اروپا در خاورمیانه چیست؟/ نگاه بروکسل به پرونده هسته ای ایران با اسرائیل متفاوت است/ اتحادیه اروپا می تواند با ایران در مقابله با تهدیدهای مشترک همکاری کند

به گزارش جماران، Geopoliticalmonitor  یک  نشریه اطلاعاتی بین‌المللی مستقر در تورنتو، کانادا  است که چشم‌اندازی تحلیلی در مورد موقعیت‌ها و رویدادهایی که تأثیر اساسی بر امور سیاسی، نظامی و اقتصادی دارند ارائه می‌کند. این نشریه در تازه ترین نوشتار به بررسی جایگاه اتحادیه اروپا در منطقه خاورمیانه ( غرب آسیا) پرداخته و می نویسد: خاورمیانه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و پیوندهای تاریخی، اقتصادی و سیاسی، منطقه ای با اهمیت استراتژیک برای اتحادیه اروپا است. با این حال، این منطقه همچنین منبع بی ثباتی و درگیری است که تهدیدی جدی برای امنیت و منافع کشورهای عضو اتحادیه اروپا محسوب می شود.

تشدید جنگ اخیر بین اسرائیل و حماس، خشونت‌های مداوم در کرانه باختری اشغالی و درگیری‌های اسرائیل و حزب‌الله در مرز لبنان بر پیچیدگی و فوریت اوضاع در این منطقه افزوده است. اتحادیه اروپا چگونه می تواند با اتخاذ یک استراتژی جدید جهانی و تغییر رویکرد سیاسی و امنیتی خود نقشی فعال و موثر در خاورمیانه ایفا کند؟ ابزارها، چالش ها و فرصت هایی که اتحادیه اروپا در منطقه دارد چیست؟

سیاست اتحادیه اروپا در خاورمیانه

اتحادیه اروپا در دو دهه گذشته دو استراتژی اصلی را در قبال منطقه خاورمیانه دنبال کرده است: سیاست همسایگی اروپا (ENP) و مشارکت اروپا - مدیترانه (EMP).

هدف این راهبردها جلوگیری از گسترش بحران های امنیتی در کشورهای همسایه به اتحادیه اروپا با ترویج هنجارهای اروپایی مانند لیبرال دموکراسی، حقوق بشر و حاکمیت قانون بوده است. با این حال، ثابت شده است که این راهبردها برای مقابله با تحولات سریع و پویا در منطقه ناکارآمد و ناکافی هستند.

این راهبردها نتوانسته‌اند به ریشه‌های مشکلات و درگیری‌های منطقه مانند فقدان اصلاحات سیاسی و اقتصادی، به حاشیه رانده شدن و سرکوب مردم، مداخله بازیگران خارجی و  مسائل حل‌نشده منطقه رسیدگی مانند درگیری اسرائیل و فلسطین رسیدگی کنند.

رویدادهای اخیر منطقه ای مانند بهار عربی و ظهور ساختارهای جدید قدرت و بازیگران فراملی، محدودیت ها و ناکارآمدی های این راهبردها را نشان داده است. آنها همچنین بر لزوم بازنگری و بازتعریف نقش اتحادیه اروپا در نظام بین‌الملل به‌ویژه در منطقه خاورمیانه تأکید کرده‌اند.

اتحادیه اروپا در سند استراتژی جهانی خود در سال 2016 به این نیاز اعتراف کرده و نوشت: امنیت داخلی و خارجی به هم مرتبط هستند و چالش‌ها و تهدیدات کنونی مانند تروریسم و خشونت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا فرصت مشترکی برای  کشورهای اتحادیه اروپا برای ساختن اروپای قوی تر بر اساس منافع و اصول است.  اتحادیه اروپا همچنین اعلام کرد که قصد دارد سیاست امنیتی و دفاعی خود را از طریق توسعه قابلیت‌های نظامی بیشتر و افزایش همکاری‌های خود با ناتو و سایر شرکا افزایش دهد. در نهایت، بروکسل تعهد خود را برای حمایت از انتقال سیاسی و اقتصادی در منطقه از طریق ارائه کمک‌های مالی و فنی بیشتر، تقویت گفتگو و همکاری، و ارتقای یکپارچگی و ثبات منطقه‌ای ابراز کرد.

چالش های اتحادیه اروپا در خاورمیانه

با این حال، اتحادیه اروپا برای ایفای نقش فعال و موثر در خاورمیانه با سه مانع مواجه است:

اولاً، فقدان یک رویکرد منسجم و جامع نسبت به منطقه در سطح اتحادیه وجود دارد. این امر ناشی از منافع و دیدگاه های متفاوت کشورهای بزرگ اروپایی است که دستیابی به یک سیاست مشترک را در برخورد با مسائل و بازیگران پیچیده و متنوع در منطقه دشوار می کند. این مشکل منجر به سیاست های مستقل کشورهای بزرگ و قدرتمند اروپایی مانند فرانسه و آلمان شده است که برای کسب نفوذ و موقعیت ژئواستراتژیک، تعاملات دوجانبه با بازیگران منطقه ای را دنبال می کنند. عامل دیگری که نقش اتحادیه اروپا را محدود می کند، بحران اقتصادی است که ظرفیت مالی اتحادیه را برای مدیریت و پاسخگویی به نیازهای این منطقه بحران زده کاهش داده است. ضعف ساختاری اتحادیه اروپا، فقدان مکانیسم قضایی برای اجرای تصمیمات و قطعنامه‌های آن و اهرم‌های ناکافی سیاست خارجی آن از دیگر عواملی هستند که ظرفیت تصمیم‌گیری اتحادیه را تضعیف می‌کنند.

ثانیاً خاورمیانه دارای ساختارها، مشکلات، بحران ها و بازیگران سیاسی متنوع و پیچیده ای است. حکومت‌های منطقه عمدتاً مبتنی بر اراده و رای مردم نیستند، بلکه بیشتر مبتنی بر اشکال مختلف استبداد، فرقه‌گرایی، ملی‌گرایی و قبیله‌گرایی هستند. این منطقه همچنین با انواع مختلفی از بحران ها مانند جنگ های داخلی، درگیری های قومی، بلایای انسانی، تروریسم و افراط گرایی مواجه است. بازیگران در منطقه نه تنها دولت‌ها، بلکه بازیگران غیردولتی مانند شبه‌نظامیان، گروه‌های شورشی، جنبش‌های مذهبی و قدرت‌های منطقه‌ای هستند. این عوامل، اتخاذ یک سیاست ثابت و مشخص برای منطقه را برای اتحادیه دشوار می کند، زیرا باید به طور جداگانه و مستقل به هر موردی رسیدگی کند.

در نهایت، مسائل فرا آتلانتیک نیز مانع از نقش فعال و مؤثر اتحادیه اروپا در خاورمیانه شده است، زیرا ایالات متحده و اسرائیل اغلب با نقش مستقل اتحادیه اروپا مخالفت کرده‌اند، در عوض ترجیح می‌دهند که اتحادیه اروپا نقش مکمل را در چارچوب سیاست‌های آنها ایفا کند. ایالات متحده و اسرائیل منافع و دیدگاه های متفاوتی از اتحادیه اروپا در مورد مسائل مختلف منطقه مانند برنامه هسته ای ایران، درگیری اسرائیل و فلسطین، بحران سوریه و نقش قدرت های منطقه ای دارند.

فرصت های اتحادیه اروپا در خاورمیانه

با وجود این چالش ها، اتحادیه اروپا نیز با استفاده از قدرت نرم و ابزارهای دیپلماتیک خود و همچنین کمک های اقتصادی و بشردوستانه خود فرصت هایی برای ایفای نقش مثبت و سازنده در خاورمیانه دارد.

اتحادیه اروپا می تواند از شهرت و اعتبار خود به عنوان یک واسطه بی طرف و صادق و همچنین تجربه و تخصص خود در حل مناقشه و ایجاد صلح،  برای میانجیگری و تسهیل گفتگو و همکاری میان طرف های درگیر در منطقه استفاده کند. اتحادیه اروپا می‌تواند از اصلاحات و انتقالات سیاسی و اقتصادی در منطقه با ایجاد مشوق‌ها و مشروط‌سازی‌ها و همچنین انعطاف‌پذیری و تمایز بیشتر برای کشورهایی که مایل و قادر به اجرای هنجارها و ارزش‌های اروپایی هستند، حمایت کند. اتحادیه اروپا  می‌تواند با حمایت از سازمان‌ها و ابتکارات منطقه‌ای موجود، مانند اتحادیه عرب و طرح صلح عربی، و با ایجاد بسترها و مکانیسم‌های جدید برای گفت‌وگو و همکاری، مانند اتحادیه مدیترانه و دیالوگ 5+5 مسیر این گفت و گوها را هموار سازد. اتحادیه اروپا می‌تواند با سایر بازیگران بین‌المللی و منطقه‌ای مانند ایالات متحده، روسیه، چین، ترکیه و ایران برای مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای مشترک در منطقه، مانند اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی، تروریسم جهانی، تغییرات آب و هوایی و مهاجرت همکاری و هماهنگی کند. در نهایت، اتحادیه اروپا می تواند از روابط تجاری و انرژی خود با منطقه و همچنین کمک های توسعه ای و بشردوستانه خود برای تقویت توسعه اقتصادی و اجتماعی، کاهش فقر و نابرابری و بهبود شرایط زندگی و حقوق بشر مردم منطقه استفاده کند.